آلودگی بصری از دیر باز وجود داشته است. وجود عناصر بصری نا همگون با محیط پیرامون و یا انباشت زیادی از علامت های بصری را به این نام می شناسند. بیلبورد ها ، تخریب های طبیعی ،دکل های فشار قوی برق ، نوشته های ناهنجار روی دیوار ها ، برچسب های تبلیغی روی درب منازل و …نمونه هایی از آلودگی بصری محسوب می شوند.
آنچه برای شروع چنین مطالبی به نظر جالب می آید این که زندگی شهری چگونه به وجود آمد ه است؟ و بقای آن در چیست؟ انسانها با تجمع هایی کوچک در نقطه ای از زمین که دارای شر ایط اقلیمی و آب و هوای مناسب بود، شروع به گذران زمان و شب نمودن روز کردند. تلاش روزانه، کار برای تحصیل ، روزی مهمترین خواسته بشر بود. با گذشت و پیشرفت زمان، نیازهای ا نسان شکلی تازه یافت و محلی برای سکونت، اصلی مهم به شمار آمد. تجمیع عناصر مادی در همان نقطه انتخابی زمین، عنوانی تازه به خود گرفت و اصطلاح سازمان یافته آن ” شهر” نام گذاری شد.
با رشد سریع تجمع انسانی در شهر نیازهای شهری بالا گرفت. ایجاد راههای عبور و مرور، تعریف هندسی نظام ساخت و ساز، مبلمان شهری، علائم راهنمایی و رانندگی و بالاخره فضای شهری به یک جریان کاربردی تبدیل شد. در حدود ۴ قرن پیش در اروپا، با نگاه جدی شهرداران به وضعیت فضای شهری ونیازهای بصری شهری برای رسیدن به بقا و دست یابی به آرمان های نظری زندگی، جریانی با عنوان زیباسازی محیطی ایجاد شد. نقاشان به کار آمدند و دست به تحولات نقاشی در سطح شهرها زدند نقاشی دیواری، تابلوهای نصب شده در میادین، حجم و مجسمه ها، جایگاه رنگ در محیط و… همه و همه از آثار هنرمندان در زیباسازی شهری بود. در این راستا با دست یابی به تولید و نیاز بشر به دست آوردهای صنعتی و تکنولوژی ماشین جا یگاه معرفی آن در دنیا شکل گرفت. و پس از به اصطلاح هنر استاتیک، هنر دینامیک به خدمت آمد. تلفیق زیبایی با حرکت در شناسایی محصولات تولیدی هنری با عنوان تبلیغات ،تحولی نو ین در زیبایی شهری شد .
مردم در یک اجتماع نقش مشارکت دارند و گاه صاحب نظران و گاهی نیز پذیرای نظرات اعمالی از سوی دولت یا مدیران شهر هستند. بیش از نیمی از اوقات مردم در شهر می گذرد. محل کار، اطراف محل زندگی، فضاهای تفریح، استراحتگاههای شهری، مکانهای مذهبی و عبادتگاهها ،همه و همه اماکن گذران اوقات مردم اند .
با توجه به علایم دیداری در دیوارهای شهر، میادین، خیابانها، تابلوهای تبلیغاتی و اطلاع رسانی، ماشین ها با بدنه تبلیغاتی، بوستانها، تابلوهای راهنمای شهر، علائم خطر شهرداری نصب شده در مکانهای در دست توسعه و… به نظر می آید چشم بشر در چنین گذری باید حداقل سه برابر معمول ا نرژی صرف کند. یعنی اگر زمان را برای انسان به سه بخش تقسیم کنیم و حدود دو بخش آن در فضای بیرون محل زندگی اتفاق بیفتد، ابتدا بخش داخل زندگی است که قسمتی از آن با چشمهای بسته (خواب) و قسمت باز آن، نیمی صرف رؤیت تبلیغات تلویزیونی و معجون بصری است و مابقی در یک به اصطلاح آرامش می گذرد و زمانی که در شهر به صورت نگاه انرژی می برد ، بسیار بیشتر است و آشفتگی بصری در همین جاست.
ناهماهنگی تابلوهای شهری در فرم ، رنگ و ساختار سازه ها و همچنین رسیدن به ناکجاآباد در طراحی موضوع طرحهای نصب شده در تابلوها، و عدم هماهنگی و وحدت نظر در سازمان تبلیغات محیطی همه و همه باعث سردرگمی بصری و بیچارگی و فرسودگی چشم در بشر می شود .
کپی برداری از طرحهای مرسوم و نخ نما ، استفاده از رنگهای سطل رنگ موجود در رایانه های شخصی، چیدمان یک قالب در کنار یک عکس قشنگ، استفاده از خطوط ناخوانا، بزرگنمایی چهره ها همه و همه باعث ایجاد آلودگی بصری هستند.
شهر، فضایی کارکردی است برای انجام انواع فعالیتهای انسانی که آراستگی و زیبایی محیط آن میتواند آرامش روح و روان را برای شهروندان به ارمغان آورد.
پدیدهها و عوامل سازنده یک شهر از نگاه بصری و دید شهروندان به دو بخش تقسیم میشود؛ بعضی از فعالیتها درون فضاهای ساخته شده جریان دارد که در حالت عادی برای همه شهروندان قابل مشاهده نیست، اما بخش دیگری از فعالیتها و فضاهای شهر در عرصه دید و مشاهده شهروندان قرار دارد. این جنبهها مربوط به سیمای شهر است.
کنترل تغییرات سیمای شهر و هدایت آن باید به گونهای باشد که از مخدوش شدن کیفیت بصری روحنواز و مطلوب سیمای شهر جلوگیری به عمل آورد و از این طریق هویت شهر در ارتباط با گذشته آن و در رابطه با اجزای تشکیلدهنده حال حفظ شود.
نگاه انتفاعی به فضای شهر و بیتوجهی برنامهریزان و مهندسان شهرسازی به حفظ محیط و مراقبت از چشماندازهای طبیعی شهر ، آشفتگی و اغتشاش بصری را برای کلانشهرها به ارمغان می آورد . از جمله عوامل تشدیدکننده این اغتشاش و نابسامانی، تبلیغات و آگهیهایی هستند که در جای جای شهر نمونههایی از آن دیده میشود.
گوناگونی شیوههای تبلیغی گرچه از لحاظ اقتصادی برای میریت شهری سودآوری دارد، اما در صورتی که کنترل نشود و ساماندهی نگردد ، آرامش روانی و دیداری شهروندان را برهم می زند .
یکی از انواع تبلیغات، بیلبوردها و تابلوهای تبلیغی بزرگ نصب شده در خیابانهای اصلی، ورودیهای شهر و شبکه بزرگراهی است که عمدتا مربوط به کالاهای تجاری وارداتی و یا داخلی است . تابلوهای فلزی چهارگوش و مدور نیز بخشی دیگر از شیوههای تبلیغی است که عمدتا در پیادهروهای شهر قرار دارد و با وجود تبلیغ ثابت بر روی آن، گاه تراکتهای کاغذی تبلیغ بر روی آنها نصب میشود.
بنرهای پایهای نیز شیوهای در تبلیغات است که ازسوی شهرداری با نصب پایهای فلزی در کنارههای خیابان و نصب تبلیغات پارچهای نیز سهمی در تبلیغات روزانه شهر دارد. نصب تابلو بر روی پلهای عابر پیاده که اغلب به تبلیغ فیلمهای سینمایی و کالاهای داخلی و خارجی میپردازد، نیز شیوهای دیگر از انواع تبلیغ است.
تبلیغات فرهنگی ، نوع دیگری از تبلیغات است که در کنار تبلیغات با موضوعات حقوق و فرهنگ شهروندی سعی در ارتقای فرهنگ شهروندان دارد.
آویزان کردن تبلیغات پارچهای و فلکسی روی تیرهای برق و درختان نیز از شیوههای دیگر تبلیغی است و در کنار این همه شیوههای تبلیغی دیوارنویسی و نصب برچسب و غیره نیز وجود دارد که در صورت بی توجهی ، خود موجب آلودگی بصری می شود .
اگر در تمام شیوههای مذکور ، تبلیغ به درستی و به شکل اصولی انجام شود میتوان زیانهای آن را تحمل کرد اما مشکل اینجاست که این شیوههای تبلیغی غیراصولی، پراکنده و در بسیاری اماکن در کنار هم قرار گرفتهاند.
وقتی این همه شیوه تبلیغی بدون ضابطه در کنار هم قرار میگیرد و به آنها تابلوهای تبلیغی بیشمار مغازهها، شرکتها، نهادها و غیره را اضافه کنیم، طبیعی است نوعی سردرگمی در شناسایی تبلیغ دلخواه ازسوی شهروندان ایجاد شده و در دراز مدت آثار بد روحی و روانی خود را بگذارد. حتی برخی آگهیهای مناسبتی که گاه تا ماهها پس از مناسبت ، همچنان روی دیوارهای شهر خودنمایی میکنند، نوعی آلودگی بصری ایجاد می کنند .
اثرات روانی
اشکال و تصاویر بصری متضاد در محیط شهری را عامل ایجاد خستگی و عصبانیت در افراد بوده و این حالت نیز سبب انتقال وضعیت روحی اشخاص به دیگران میشود.
از دید روانشناسی و دید بصری، اشکال ناهمگون در شخص دو حالت به وجود میآورد. شخص وقتی در منظر بصری ناهمگون محیط زندگی باشد، دچار نوعی حالت خستگی و افسردگی میشود. این تاثیرگذاری روانی باعث میشود شخص با دیدن آنها دچار کسالت روحی شده وآن حالت کسالت روحی خود را چه در خانه و چه در محیط کار به دیگران منتقل کند .
وقتی دیوارهای شهر با رنگهای شاد مثلا رنگ آبی و نقاشیهای خیابانی و یا زیر پلها و در مناطق عمومی در منظر بصری مردم باشند، آرامش به بینندگان انتقال می یابد و از تنشهای روزانهشان کاسته میشود. بنابراین چه بهتر اشکال بصری خشن و مناظر زشت نماهای ساختمانی که در سطح شهری موجودند، جمعآوری شوند و به جای آنها اشکال و تصاویر را طوری فراهم و دلپذیر کنیم که به افراد نوعی آرامش بدهد و تنشهای روزمرهشان را کم کند.
چرکین بودن پوسته نمای شهری دیوارها و درهای آبله گون از انواع تبلیغات کالا، اطلاعیههای مختلف اعم از مراسم، تدریس خصوصی، کرایه جرثقیل، خدمات اتومبیل، داربست و… نشان از سابقه نبود یک نظام هماهنگ و کافی در منع یا در قاعدهمند کردن این گونه دیوارنویسیها و چسباندن آگهیهای خیابانی – شهری دارد.
از منظر دیگر باید گفت این پدیده ناخوشایند که هر بیننده را به افسردگی و خستگی و بیخبری از آثار پنهانی چنین شیوههای بدنمایی سوق میدهد، در واقع از خود مردم به خود مردم برمیگردد. چرا که دیوار هر خانه و مغازه و کارگاه جزو ملک شخصی مالکان آن است. بنابراین حفظ پاکیزگی و ترمیم و رنگ و زیبا نگه داشتن آنها به عهده صاحبشان است.
طراحی شهری فقط نیاز به اصلاح هندسی خیابانها و بازسازی ساختمانها ندارد. استفاده مناسب از رنگ، فرم، شکل و بافت میتواند به شهرها زیبایی و تنوع و به شهروندان انگیزه زندگی در شهر را ارزانی کند.
این عنصر بصری خیلی راحتتر و کم هزینهتر از اجرای طرحهای عظیم و ساخت و سازهای گسترده صورت میگیرد. به اعتقاد کارشناسان، شهر زیبا شهری است که با فکر طراحی و ساخته شده باشد. نیازی به طرحها، تحقیقات و نقشههای بزرگ نیست.
یک تبلیغ شهری، مبلمان شهری یا شکل فضای سبز و پارکها میتواند ما را به مقصود برساند. رشد و توسعه اقتصادی شهرهای جدید در کنار نیاز به اطلاعرسانی، همچنین درآمدسازی در اقتصادهای پویای شهری، پدیده تبلیغات شهری را اجتنابناپذیر میسازد. در این بین هرچند بعضی با نگاه به گذشته و نادیده گرفتن مولفههای اجتماعی فرهنگی، اقتصادی و… جدید در شهرهای توسعه یافته، با صرفا اقتصادی تلقی کردن پدیده تبلیغات آن را به کلی رد میکنند اما نباید فراموش کرد نگاهی صحیح و الهام گرفته از جایگاهی که آگهیهای تبلیغاتی دارد، گاه این پدیده به عنوان یک اثر هنری میتواند جلوهگر شود.
همچنین ارتباط فرهنگی با اشکال مختلف تبلیغات به عنوان رسانهای که با استفاده از فناوری میتواند کاملا تعاملی باشد، اندیشهای نو را در این حوزه پایه ریزی میکند که نه تنها تبلیغات را بد نمیداند بلکه سعی میکند از پتانسیل کارکردهای اجتماعی آن بهره گرفته و حرکتی نو را در این زمینه با خود به همراه آورد.
آلودگیهای بصری کلانشهر تبریز
مشاهده اماکن آلوده شهر رفته رفته تبدیل به یکی از عادات روزانه مردم شده است از همین رو، توجهی به مضررّات این نوع آلودگی از خود بروز نمیدهند .
در این گزارش برای سهولت کار و همچنین استفاده بهینه از زمان و امکانات موجود، آلودگیهای بصری شهر تبریز را بهدلیل گسترده بودن بخشهای دخیل در آن به اختصار و در سه بخش مرتبط با هم مورد بررسی و ارزیابی قرار میدهیم:
بخش اول: شناخت آلودگیهای بصری موجود در تبریز و وضع موجود
بخش دوم: بررسی کمبودهای و نواقص و علل آنها
بخش سوم: ارائه پیشنهادات و راهکارهای عملی
شناخت آلودگیهای بصری موجود در کلانشهر تبریز و وضع موجود
گسترش و پیچیدگی مسائل شهری و شهرسازی در کلانشهر تبریز ضرورت ساماندهی عناصر بصری را ایجاب میکند و متأسفانه این ساماندهی آنچنان که باید در مسائل مهم شهرسازی کلانشهر تبریز مراعات نشده است. در صورت توجه در گوشه و کنار شهر میتوان به آثار آن رسید.
در این فصل با توجه به تعدد موارد و اقداماتی که میتوانند در صوت عدم توجه لازم و یا کاربرد ناصحیح تبدیل به آلودگی بصری در سطح شهر تبریز شوند آنها را شناسایی و براساس نوع کاربرد به دستجات ذیل تقسیم میکنیم:
الف) عناصر اطلاعرسانی:
– تابلوهای تبلیغاتی یا همان بیلبوردها
– تابلوهای اطلاعرسانی
– تابلوهای نامگذاری (معابر- میادین)
– تابلوهای علائم راهنمایی و رانندگی
– تابلوهای هشدار دهنده
– خطوط عابرین پیاده
– تلویزیونهای شهری
– داربستها
– تابلوهای سردرب مغازهها
– تابلوهای پزشکان
– پلاکها و نشانگرها
ب) سر پناهها:
– کیوسکهای عرضه (روزنامه- مواد غذایی و …)
– کیوسک فروش بلیط
– کیوسک تلفن
– کیوسک مامورین پلیس
– کیوسکهای اطلاعرسانی و راهنمای توریست
– ایستگاههای اتوبوس
ج) روشناییها:
– چراغهای راهنمایی و رانندگی
– چراغهای پارکها و تزئینی
– نورافکنهای میدانی
د) تخلیه و جمعآوریها:
– آبریزگاهها
– سطلهای زباله
– مخازن جمعآوری زباله
خ) موانع و راهبندها:
– جداول
– نرده و حفاظها
– گارد ریل و راهبندها
ح) عمومیهای:
– سنگفرش
– صندلیهای پارکها
– آبخوریها
– روشوئی و دستشویها
– فواره و آبنما
عناوین فوق نمونههایی هستند که در صورت رعایت اصول صحیح میتوانند باعث بوجود آوردن زیبایهای بصری در شهر شوند و درغیراین صورت شاهد ایجاد آلودگیهای بصری خواهیم شد. که در بررسیهایی که در فصل سوم به آنها اشاره خواهد شد میتوان به وضوح مشاهده کرد که رعایت نکردن این موارد آلودگیهایی را ایجاد کرده و چهره شهر را تحت تأثیر قرار داده است.
عناصر اطلاعرسانی:
مهمترین عنوان این بخش ، تابلوهای تبلیغات شهری است . در بررسی تابلوها از حیث جغرافیایی، بایستی به این نکته اشاره کنیم که محدوده اجرای نصب تابلوها به مناطق خاصی از شهر تعلق دارند بطوریکه در برخی خیابانها، اماکن، میادین با ترافیک و ازدحام این تابلوها مواجهیم. اگر بخواهیم به چند مورد از معایب این طرح اشارهای داشته باشیم میتوانیم:
۱- برهم خوردن نظم عمومی
۲- ایجاد چهرهای درهم و سردرگم کننده از آن منطقه نزد هر بیننده
۳- از همه مهمتر با توجه به ازدیاد انواع تابلوها و داشتن پیامهای تبلیغاتی مختلف بر روی آنها که اکثراً در خیابانها و میادین مهم و پر رفت و آمد نصب شده اند و ممکن است باعث ایجاد حواس پرتی رانندگان و تصادف شوند.
۴- اختصاص نا متوازن در نصب تابلوها در کل محدوده شهری به نوعی نشاندهنده فاصله اقتصادی بین مناطق خاصی از شهر شده است و در عین حال اماکنی که بیشترین حجم تبلیغات را به خود اختصاص داده رونق بیشتری نسبت به جاهای دیگر شهر می یابند.
خالی بودن برخی از تابلوهای تبلیغاتی نیزه موجب ایجاد آلودگیهای بصری است و مهمتر از آن ، استفاده از داربست و بویژه داربست های زنگ زده و کهنه و نیز نصب غیر اصولی داربستها میباشد.
ازمعایب اجرای این طرح میتوان به:
۱- با توجه به پایین بودن نرخ داربستها در مقایسه با تابلوهای ثابت، طبیعتاً مشتریان زیادی را به خود اختصاص داده است که همین امر باعث ایجاد رکود در بخش تابلوهای ثابت که متعلق به شرکتهای تبلیغاتی خصوصی هستند شده است که به مرور باعث تضرر و یا بیمیلی شرکتها در سرمایهگذاری در این بخش شده است.
۲- اخبار حادثه آفرینی داربستها ، نصب غیر اصولی، رعایت نکردن ایمنیهای لازم،استفاده از اتصالات مستهلک، نبود نظارتهای کافی همگی از معایب داربستهای تبلیغاتی بشمار میآیند.
بی توجهی در الصاق پوسترها == عارضه دیگر در مبحص آلودگی بصری است . اشخاصی که برای نصب این اقلام تبلیغی به کار گرفته می شوند ،با چسب و سریش بیمحابا و جسورانه، دیوارهای شهر را مورد هجوم خود قرار میدهند که چهره ی شهر را با دست خود تخریب می کنند.
با وجوداختصاص تابلوهایی خاص به چسباندن پوستر ولی بیتوجه این اماکن تقریباً تمامی دیوارهای شهر آلوده به انواع پوسترهای هستند که تا به حال برخورد سفت و سختی با این معضل از سوی مسئولین صورت نگرفته است.
تابلوهای نامگذاری و نشانگرهای شهری:
عنوان دیگر در بخش اطلاعرسانی میتوان به تابلوهای علائم و تابلوهای نامگذاری خیابانها اشاره کرد؛ هر چند طی سالیان اخیر اقداماتی منسجم از سوی سازمان ترافیک و معاونت حمل و نقل شهرداری صورت گرفته ولی باز هم شاهد تنوع تابلوهای نشانگر هستیم که بار رنگهای مختلف، فونتهای گوناگون به چشم میخورند که نیازمند رسیدگی بیشتری است.
خطوط عابرین پیاده:
خطوط عابرین پیاده و خطوط خیابانها (ممتد- پیوسته) هم در ایجاد آلودگیهای بصری نقش دارند به طوری که گاهی با دو نوع خط نو و کهنه در کنار هم مواجه میشویم که میبایست یکی از آنها کاملاً پاک میشد ولی به راحتی از کنارشان گذشتهاند.
تابلوهای سردرب مغازها- پزشکان- پلاکها
یکی دیگر از ناهنجاریهای بصری که در شهر به چشم میخورد مربوط به سردرب مغازهها و دیگر اصناف و همچنین انواع پلاکها است . در یک خیابان با انواعی از سردربها و پلاکها مواجه هستیم که اشخاص با سلیقه خود اقدام به تهیه تابلو و پلاک کرده و باعث ایجاد هرج و مرج در این زمینه شده اند در صورتیکه اشخاص و اصناف میتوانند از الگوی مشخصی استفاده کنند و اولاً باعث زیبایی شهر میشوند و ثانیاً با اعمال این روش اصناف مختلف را متمایز و قابل تشخیص سازند.
ب) سر پناهها
همانگونه که از اسم این گروه مشخص میشود یکی از مهمترین آیتمها و مواردی که از تعدد زیادی در سطح شهر برخوردارند سرپناهها میباشد انواع کیوسکها، ایستگاهها در معابر و میادین شهر به چشم میخورند که به علل مختلف باعث ایجاد آلودگیهای بصری میشوند .در بسیاری موارد قرار گرفتن نادرست کیوسکها به خصوص کیوسکهای عرضه روزنامه و موادغذایی موجب بروز اشکالاتی میشوند برای مثال:
۱- ایجاد سد معبد برای عابرین پیاده
۲- با توجه به عرضه روزنامهها و مجلات بر روی میزهایی که بعضا تا شش متر طول دارند که باعث ایجاد فضایی نامطلوب در ظاهر پیادهروها میشوند.
۳- برخی از کیوسکها از نوع فلزی و برخی از نوع فایبر گلاسی هستند که باز هم با نبود یک طرح مشترک باعث بروز اشکالاتی در این زمینه میشوند همین مشکلات در کیوسکهای تلفن هم به چشم میخورند وجود انواع مختلفی از تلفنها و کیوسکهای مربوطه با تنوعی از رنگها همان مشکلات یاد شده را ایجاد میکنند.
ج) روشناییها:
یکی از مهمترین مواردی که در زیبایی شهر نقش بسزایی ایفا میکند مجموعهای از روشهای روشنایی هستند که در خیابانها، معابر، میادین، فضاهای سبز شر به کار میروند، که این بخش هم نیاز به توجه زیادی دارد و در صورت استفاده صحیح از روش های جدید نوپردازی میتوان به زیباییهای شهر افزود.
چراغهای راهنمایی و رانندگی:
بطور طبیعی چراغهای راهنمایی و رانندگی میبایست دارای مشخصات زیر باشد:
۱-در جاهایی قرار گیرند که به وضوح مشاهده شوند اما در برخی از چهارراهها و تقاطعها شاهد این موضوع هستیم که با بیتوجهی نمادهای مربوطه و یا در اثر رشد انواع درختان در جلوی این چراغها، آنچنانکه باید جلوی دید نیستند.
۲-برای تمامی پایههای چراغ راهنمایی در یک ناحیه مشخص، باید از روش استاندارد استفاده کرد. همچنین سطح و نوع روشنایی هم در بین چراغها مهم اند که متأسفانه در خیلی موارد با مستهلک شدن این چراغها از مشخصههای ذکر شده بیبهره میشوند.
در بررسی موارد دیگری از انواع روشناییها میتوان به مطالب زیر اشاره کرد:
رنگ و شدت روشناییها بایستی با دقت و نیاز منطقه انتخاب شود. برای مثال سیستمهای روشنایی که در پارکها مورد استفاده قرار میگیرند و یا سیستمهایی که در میادین و برای نشان دادن نمادها مورد استفاده قرار میگیرند آنچنان مورد توجه واقع نشدهاند. و نتوانستهاند زیباییهای موجود را پوشش داده و باعث ایجاد جلوههای مطلوبی از آنها شوند.
د) تخلیه و جمعآوریها:
در بررسی این بخش باید به عملکرد فعالیت های تخلیه و جمعآوری کننده در سطح شهر توجه کرد . تبریز که از حیث آب و هوا در بسیاری از فصول سال شاهد نزولات آسمانی است پس از هر بارندگی نسبتاً زیاد با مسدود شدن جوی ها مواجه می شود و بر اثر انسداد شریانی، آب به سطح خیابانها و معابر راه مییابد که علاوهبر ایجاد مشکلاتی در رفت و آمد شهروندان، باعث ایجاد مناظر ناخوشایند در شهر می شود.
خ) موانع و راهبندها:
در مورد جدولهای مورد استفاده بایستی عنوان کرد که نوع جدول با توجه به درجه شیب خیابان و مصالح به کار رفته در سنگ فرش مجاور آن انتخاب میشود که در برخی از معابر وخیابانها این جداول به طور صحیح مورد استفاده قرار نگرفتهاند. که اگر به طور صحیح این موارد رعایت شوند باعث افزایش زیبایی در سطح معابر و خیابانهای شهر خواهد شد چنانچه موانع و راه بندها از بخش های مهم مبلمان شهری بحساب میآیند.
ح) عمومیها:
تمامی مواردی که در این بخش قرار دارند یعنی: سنگفرش، صندلی پارکها، آبخوریها، روشوئی و دستشوئیها، فواره و آبنماها همگی از عواملی هستند که در زیباسازی شهر نقش بسزایی دارند.
از سنگفرش میتوان بیشتر به جنبه تزئینی آن اشاره کرد بطوریکه اگر از مصالح و رنگهای درستی استفاده شود میتواند بعنوان عنصر شادی در فضای شهری مبدل شود و نقشی همچون قالی در شهر ایفا کند، که از این حیث کمتر مورد توجه قرار گرفته است و در صورت استفاده صحیح ، باعث بوجود آمدن فضایی زیبا و دلنشین در خیابانها و معابر خواهد شد.
در مورد صندلیهای مورد استفاده در پارکها میتوان به این نکات توجه کنیم که:
صندلیها را میتوان به شیوههای مختلف مستقر کرد:
– به طرف داخل برای گفتوگو
– به طرف خارج برای دیدن مناظر
– صندلیهای جدا از هم در ابعاد کوچک در میان درختان و فضای سبز
اما در نگاهی کلی به صندلیهای مورد استفاده در پارکهای شهر تبریز متوجه خواهیم شد که:
۱-در مواردی با توجه به جنس فلزی آنها در فصول سرد نمیتوان از آنها بهره برد.
۲-در مواردی از رنگ بندیهایی استفاده شده است که تناسبی با محیط اطراف خود ندارد.
۳-نیمکتها بیشتر بصورت آزاد قرار گرفتهاند که علاوه براینکه با اصول زیبایی و مبلمان شهری مطابقت ندارند ، کارآیی خود را نیز از دست میدهند.
در مورد آب نماها و فوارهها ، می توان گفت که نسبت به دیگر شهرها که در مسایل زیباسازی پیشتاز میباشند خیلی کم مورد استفاده قرار گرفتهاند و همین عامل باعث کاهش زیبایی شهر شده است.
== عوامل بسیاری در بوجود آمدن آلودگیهای بصری در شهر دخیلاند. به همان اندازه که مسئولین موظف به حفظ زیبایی شهر هستند مردم نیز بایستی با احساس مسئولیت خود در قبال محیط خارج از خانه و درک اهمیت بالای آلودگیهای بصری در مبارزه با این معضل و ایجاد فضایی دلباز و زیبا در شهر کوشا باشند.
پیشنهاد ها و راهکارهای عملی
در مقابله با آلودگیهای بصری یاد شده که در کلانشهر تبریز باید انجام شود، به هیچوجه نباید به تلاش های یک اداره خاص بسنده کرد و تنها در صورتی نتیجه ملموس و قابل قبولی در این زمینه حاصل می شود که با بسیج عمومی از سوی کلیه ادارات و مردم همراه شود .
برای تحقق این ایده شهرداری و به خصوص معاونت اجتماعی و فرهنگی == آن با ارائه راهکارها و با تشکیل جلسات هماهنگی با دیگر نهادها باید آن را به عنوان یک وظیفه همگانی تعریف نماید . خود به عنوان دارنده ی نقش محوری ایفای نقش کند.
گسترش و پیچیدگی مسایل شهری و زیباسازی در کلانشهرها و مخصوصاً تبریز ضرورت ساماندهی عناصر بصری را ایجاب مینماید. در این راستا گرافیک شهری نقش سازندهای را در ایجاد زیباییهای بصری ایفا میکند بطوری که کلیه عناصر مؤثر در سیما و منظر شهر را دربرمیگیرد. در همین راستا و برای بهبود زیبایی بصری تبریز ساماندهی تبلیغات شهری و محیطی از ضروریات امروز جامعه است . اگر به عکسهای قدیمی خیابانهای شهر نگاه کنیم که در آن تعداد معدودی تیر برق، نیمکت، فواره آب و تعدادی تابلوی علامت وجود داشت اینک با گذر زمان و توسعه شهری ، چهره شهر با انبوهی از آلاینده های بصری مکدر شده است . ادارات مختلف در زمینه فعالیتهای خود که هر کدام بسته به سلیقه خود و حوزه مسئولیت خود دست به تغییراتی در اثاثیه و مبلمان شهری میزنند که در نتیجه موجب ناهماهنگی در جلوه خیابانهای شهر میشوند. لازم است که ادارات در این زمینه با یکدیگر هماهنگ عمل کنند تا بتوان تعداد و انواع عناصر را کنترل و به میزان معقولی تقلیل داد .
در بخش تبلیغات با حذف داربستهای تبلیغاتی از گوشه و کنار خیابانها بخش عظیمی از آلودگیهای بصری شهر را می توان کنترل کرد . در حال حاضر هیچ دیواری در شهر در مقابل پوسترها ایمن نیست و باید با این پدیده مقابله کرد .
در مورد تابلوهای ثابت یا همان بیلبوردهای تبلیغاتی، می توان با تصویب مقررات روشنی می توان صحنه را برای ورود تابلوهای زیبا و جدید در عرصه تبلیغات شهری باز کرد که علاوهبر افزایش زیبایی و و مطلوبیت تابلوها در چشم هر بیننده ، موجب افزایش سود ناشی از این تابلوها شد .
در زمینه زیبایی چهره شهر ، میتوان از دیوارهای سیمانی ساختمانهای بلندی که در حاشیه خیابانهای پر رفت و آمد و یا مشرف به چهار راه و چراغهای راهنمایی هستند، به صورت نقاشی های دیواری با نصب تابلوهای بزرگ سیستمهای نورپردازی پیشرفته و جدید در جهت بهینهسازی آموزش شهروندی و حتی امور تبلیغاتی اقدام کرد. از مزایای این طرح میتوان به:
۱- استفاده بهینه از امکانات موجود که نیازی به صرف هزینه ندارد.
۲- تبدیل دیوارهای سیمانی و دلگیر به دیوارهای چشمنواز و زیبا و دلنواز .
یک مورد از این طرح را بر روی دیوارهای سیمانی اداره پست مرکزی، واقع در خیابان ارتش جنوبی را میتوان عنوان کرد.
میادین شهر ، مراکز نمایش زیبایی شهر اند . در اکثر شهرهای جهان و یا شهرهای داخلی مانند اصفهان، شیراز، رشت مسئولین مربوطه با انجام طرحهایی در زمینههای نورپردازی، نصب مجسمه، المان و … در میادین مهم خود کارهای مهمی در زمینه زیباسازی شهری انجام دادهاند. ولی شهر تبریز با وجود داشتن استعداد های بالقوه در این زمینه توسعه نیافته است ، برای مثال در میادینی مانند، میدان ساعت، آذربایجان، شهدا و نمونههایی از این دست ، امکان این وجود دارد که با نصب مجمسه های بزرگ و آثار حجمی پر ابهت به همراه نورپردازی زیبا و چشمنواز، به جاذبههای زیبای گردشگری تبدیل شوند .
فضای سبز
پارکها و فضای سبز هر شهر نیز در زیبایی بصری آن نقش عمده ای را بازی می کنند . تبریز در مدت چند سال گذشته حرکت قابل تحسینی در افزایش فضای سبز داشته است و عناصر این فضای سبز از قبیل جنگل عون ابن علی خود به زیبایی شهر نیز افزوده اند اما این تلاش زیبایی ساز را همچنان باید ادامه داد . وجود فضاهای سبز گسترده در جای جای شهر با درختان فراوان ، علاوهبر تصفیه هوای شهر ، خود عاملی در جهت مبارزه با آلودگیهای بصری و ایجاد زیباییهای محسوب می شود . با تمامی ادارات و نیز مردم باید در حفظ و نگهداری و توسعه فضاهای سبز موجود تلاش کنند و با ایجاد مبلمان مخصوص و متناسب و سیستمهای روشنایی جذاب ، به حفظ این زیباییها کمک کنند .
در باره تابلوهای علائم شهری از جنبه زیبایی شهر مواردی وجود دارد که در صورت اصلاح ، علاوه بر سهولت استفادهی شهروندان و مسافران خود باعث افزایش زیبایی نیز خواهد بود، بطور مثال:
۱- در بررسی تابلوهای نشانگر بعضاً به تابلوهایی مشاهده می شوند که به مرور زمان فرسوده شده و کارآیی لازم را از دست داده اند که میباید نسبت به تعویض آنها اقدام شود.
۲- در برخی از مناطق شهر با تابلوهایی مواجه هستیم که بر اثر تصادفات آسیبهایی جدی دیدهاند و نوشتهها و علائم روی آنها به طور صحیح به شهروندان منتقل نمیشود و میباید تعویض شوند.
۳- اندازه تابلوها میباید هماهنگ با منطقه خود باشد. برای مثال در بزرگراهها و اتوبانهای اطراف شهر ، اندازه و رنگ تابلو بسیار مهم است و بایستی طوری باشد که با کمترین تمرکز بتوان نامها را تشخیص داد .