وندالیسم در لغت به معنای هرج و مرج طلبی ضد شهری و تخریب اموال عمومی است. ریشه لغوی این واژه از عنوان قوم «وندال» گرفته شده است. افراد این قوم که در اروپای قرن پنجم میلادی میزیستند، به هر سرزمین و شهری که وارد میشدند، اموال ساکنان آن را به غارت میبردند و اشیا و آثار غیرقابل حمل آنان را تخریب میکردند و از بین میبردند. ویژگی تخریبی این قوم سبب شد که نامشان بر اعمال و اقدامهای تخریبی در شهرها اتلاق شود و هر گونه تخریب اموال عمومی یادآور نام و یاد آنان باشد.
اعمال و اقدامهای وندالیستی هر چند که نشان دهنده روحیه و رویه بیمارگونه از سوی افراد و یا گروههایی است که موجب تخریب اموال عمومی مانند باجههای تلفن همگانی، صندلی اتوبوسها، قطع نهالها و آسیب درختان فضای سبز عمومی و … میشوند، اما ریشهیابی این اقدامهای تخریبی نشان میدهد که عمدتاً علت و منشا این رفتارها، ناکامی و سرخوردگی برخی و یا گروهی از افراد جامعه بوده است. کما اینکه بارها شاهد بودهایم پس از برگزاری مسابقات فوتبال، هواداران تیم شکست خورده با شکستن بطریهای شیشهای در معابر عمومی و اصلی و آسیب رساندن به وسایل نقلیه عمومی، نظم اجتماعی و آرامش زندگی شهری را بر هم زدهاند و خسارتهای قابل توجهی را به وجود آوردهاند و یا بارها در باجههای تلفن عمومی شاهد بودهایم که افرادی پس از ناکامی در مکالمه و از دست دادن سکههای خود، به تخریب باجه تلفن پرداختهاند.
در این موارد هر چند که قوانین موجود، مجازاتهای نسبتاً سنگینی را برای متخلفان در نظر گرفته و علاوه بر اینکه آنان را ملزم به تامین مالی خسارتهای تحمیل شده کرده محکومیت حبس تا ۱۰ سال را برای این قبیل افراد در نظر گرفته است. اما واقعیت این است که برخوردهای جبری و آمرانه هیچ وقت موجب ریشهکنی وندالیسم در جوامع شهری نشده و حتی در مواردی نیز به تشدید این رفتارهای ناهنجار منجر شده است.
جامعهشناسان شهری در این زمینه به ایجاد تمهیدات رفتاری و سلب انگیزه واکنشهای تخریبی تاکید دارند و معتقدند که به طور مثال با آموزش تماشاگران تیمهای ورزشی در مورد اهداف واقعی ورزش و همچنین با نمایش روابط دوستانه بازیگران دو تیم، میتوان خشم و ناکامی هواداران تیم شکست خورده را تا حدود زیادی کاهش داد و یا ضمن کنترل منظم سالم بودن تاسیسات شهری از سوی ماموران سازمانهای مسوول، میتوان زمینههای روانی جلب اعتماد و مشارکت عمومی در حفظ و نگهداری اموال عمومی را فراهم آورد.
ایجاد این زمینهها در برخورد با پدیده وندالیسم، نیازمند مدیریتی کارآمد و مجهز به دانش روز در مدیریت شهری است تا بتواند ضمن فائق آمدن بر مشکلات و تنگناهای مختلف در عرصههای جوامع شهری و به ویژه کلانشهرها، با دانش و کارآمدی خود، زمینههای بروز چنین پدیدههایی را پیشاپیش در نطفه بخشکاند تا ضرورتی برای برخوردهای جبری و آمرانه پس از وقوع ماجرا وجود نداشته باشد.
پیامهای شهروندی در مورد استفاده صحیح از اموال عمومی(پیشگیری از وندالیسم)
♦ میانه روی کم را زیاد می کند، اسراف(سرمایه و امکانات) فراوان را نابود می کند. حضرت علی(ع)
♦ استفاده درست از اموال عمومی، خاستگاه پایداری، ثبات و توازن قوانین و حقوق شهروندی است.
♦ اموال عمومی و امکانات خدادادی برای بهره برداری همگانی است، انحصارطلبی و استفاده نادرست، باعث زوال و انهدام داراییهای یک ملت است.
♦ تخریب اموال عمومی ، اسراف در حق اجتماع است. پدیده وندالیسم ، به حقوق جامعه زیان می رساند.
♦ صیانت و استفاده صحیح از اموال عمومی ، وظیفه شرعی و انسانی ماست.
♦ هزینه های بازسازی اموال عمومی تخریب شده در سطح شهر می تواند صرف راه اندازی امکانات جدیدتر و پیشرفته تر دیگری شود، پس در حفظ اموال عمومی شهر کوشا باشیم.
♦ با حفظ و نگهداری اموال عمومی در شهر، به زیبایی و پیشرفت شهر خود کمک کنیم.
♦ تخریب اموال عمومی ، محروم کردن خودمان از سایر امکانات و تسهیلات شهری است.
♦ زیان رساندن به اموال عمومی ، در شأن یک شهروند فهمیده و خوب نیست.
♦ تخریب اموال عمومی شهر، تهدید و تخریب هزینه های یک شهراست.
♦ استفاده صحیح و درست از اموال عمومی ، بیانگر شخصیت و تربیت خوب ماست.
♦ اموال عمومی شهر متعلق به تمام شهروندان است ، پس همه ما در برابر استفاده صحیح از آنها مسئولیم.
♦ یکی از مهمترین ضوابط رفتاری در شهر، استفاده درست از اموال عمومی و حفاظت از آن است.
♦ صیانت و نگهداری از اموال عمومی سودمندی تک تک افراد جامعه از امکانات و فرصتهای زندگی شهری است.
♦ با نگهداری و استفاده صحیح از اموال و داراییهای عمومی، در ارتقاء فرهنگ شهرنشینی سهیم باشیم.
♦ استفاده درست از اموال عمومی به نوعی بیانگر وفاق اجتماعی، صیانت و احترام به ارزشهای مشترک شهروندی است.