دستگاه گوارش به مجموعه اندام هایی اطلاق می شود که مواد غذایی را برای جذب آماده می کنند و پس از آنکه مواد جذب شدنی آن جذب خون گردید ، باز مانده موا د غذایی را از بدن دفع می کنند . دستگاه گوارش از لوله گوارش ( دهان ، حلق ، مری ، معده ، روده باریک و روده بزرگ ) و غده های ضمیمه ( غده های بزاقی ، کبد و لوزالمعده ) تشکیل شده است ، بیماریها و عوارض مربوط به دستگاه گوارش بسیار متنوع بوده و برخی از آنها عبا رتند از آپاندیسیت ،سرطان معده ، سیروز کبدی ، یبوست ، سوزش دل ، هپاتیت ، سنگ های صفراوی و …. که با رعایت اصول بهداشتی زیر می توان در پیشگیری از آنها اقدام قابل توجهی انجام داد:
مراقبت های بهداشتی دستگاه گوارشی :
با توجه به اعمال دستگاه گوارش ، هیچ کس نمی تواند اهمیت برخورداری از یک دستگاه هاضمه خوب و سالم را انکار کند . لذت زندگی بستگی به وجود سیستم گوارش سالم دارد . در حالیکه یک هاضمه بد و بروز عوارضی نظیر اسهال ، یبوست ، زخم معده و اثنی عشر ،آرامش را از زندگی شخص سلب می نماید . شما هر هدف و مقصودی داشته باشید در درجۀ اول ، ) التهاب بافت کبد، آپاندیسیت ، هپاتیت) موضوع کار دستگاه هاضمه مورد توجهتان قرار می گیرد . هر گاه به عللی وضع جهاز هاضمه شما خوب نبوده و تحت شرایطی به کار خود ادامه می دهد همواره فکر شما را به خود مشغول داشته و دائماً دربارۀ طبیعت آن عارضه ، وضع دستگاه هاضمه ، وظایف آن و مراقبت هائی که بایستی رعایت شود می اندیشید . لذا لازم است برای حفظ سلامت و بهداشت دستگاه هاضمه به نکات زیر توجه شود:
– رعایت کامل بهداشت شخصی به ویژه دهان و دندان
– مصرف غذاهای متوازن و سالم و خودداری از مصرف غذاهائی که احتمال فاسد شدنشان می رود.
– رعایت نظر و ترتیب در صرف غذا ، این موضوع کاملاً به ثبوت رسیده که بهتر است برای صرف سه وعده غذای اصلی صبحانه ، ناهار و شام ساعت معینی در نظر گرفته شود و در فاصله بین دو غذا از خوراکی هائی استفاده شود که موجب سلب اشتها نگردد.
– جویدن کامل غذا ؛ در یکسری از آزمایشات که برروی۳ دسته از افراد برای نشان دادن تأثیر عمل جویدن در گوارش مواد غذائی انجام گرفت از دسته اول که غذای کاملی به آنها داده شده بود خواسته شد که غذا را با حالت معمولی و یا تندتر از معمول بخورند . به دستۀ دوم و سوم به تر تیب به میزان یک دوم و یک سوم غذای دسته اول داده شد و از آن ها خواسته شد که غذای خود را در نهایت آرامی صرف کنند . پس از یک ماه مشاهده شد که دسته دوم و سوم یعنی آنها که غذای کمتری مصرف کرده ولی خوب جویده بودند به مراتب قوی تر و شاداب تر از دستۀ اول بودند.
– غذاهای روزانه هر کس متناسب با وضع شخص و سایر شرایط جسمانی او تعیین شود و از پرخوری پرهیز گردد . بیماری هائی که در نتیجه کم غذا خوردن پیدا می شود پس از تقویت مزاج بهبود می یابند ، در صورتی که عوارض پرخوری به مراتب بیشتر و عواقب آن سخت و خطرناک می باشد و اصلاح ضایعاتی که پرخوری پس از چندی در اعضای مهم بدن تولید می کند دشوارتر است.
– پرهیز از مصرف غذاهایی که به تجربه دریافته اید مصرف آن غذاها ناراحتی هائی در اعمال گوارشی تان به وجود می آورد یعنی باصطلاح عامیانه آن غذاها به شما نمی سازد.
– دوری جستن از عصبانیت و اضطراب و صرف غذا در محیط شاد و با نشاط : به طور کلی باید توجه داشت که هنگام صرف غذا هیچ گونه اضطراب ، نگرانی یا عصبانیتی در کار نباشد در غیر این صورت سبب کند شدن عمل هضم و ایجاد سوء هاضمه و کاهش قدرت بدنی و کارآئی شخص می گردد و این عارضه نیز به نوبه خود ایجاد اضطراب و هیجان بیشتری می نماید.
- تنوع در نوع غذاهای مصرفی ، این عمل باعث جلب اشتها و هضم آسان و سریع غذا می گردد . هر گاه رنگ و طعم و بو و منظرۀ غذا جالب باشد هضم آن آسانتر و سریع تر انجام خواهد پذیرفت.
– برای کسانی که به سبب بیمار ی یا علت دیگری اشتهای خود را از دست داده اند بهتر است غذاهای کمتر و خوش منظره تر در نظر گرفته شود تا باعث جلب اشتهای آنان گردد.
– صبحانه بایستی شامل یک سوم تا یک چهارم غذای روزانه باشد . بنابراین باید سعی نمود شب قبل به اندازه ای غذا میل شود که صبح روز بعد اشتهای کافی برای صرف صبحانه موجود باشد.
– از مصرف آب آشامیدنی غیر تصفیه و سبزیجات و میوه جات نشسته خودداری شود.
– حتی المقدور از مصرف غذاهای زیاد برشته و سرخ کرده اجتناب شود.
– اجتناب از نوشیدن مایعات زیاد سرد یا گرم
– اجتناب از مصرف مشروبات الکلی ، سیگار ، مواد مخدر و محرک .
بهتر است بعد از صرف غذا لااقل تا حدود نیم ساعت از انجام هر گونه تمرینات ورزشی و کارهای فکری خودداری نمائید زیرا در این حالت دستگاه هاضمه چنان که شاید و باید کار خود را نمی تواند انجام دهد و در نتیجه ناراحتی و درد معده و سوء هاضمه پیش می آید.
– استحمام در آبی که حرارت آن کمتر یا زیادتر از گرمای بدن شخص باشد سبب انحراف خون از جهاز هاضمه به سایر قسمت های بدن می گردد. بنابراین استحمام در ساعت اول بعد از خوردن غذا برخلاف مصلحت بوده و به هیچ وجه توصیه نمی شود.
– مصرف دارو تنها در صورت تجویز پزشک مجاز بوده و از استفاده خودسرانۀ دارو در مواقع ناراحتی های گوارشی باید خودداری شود.
– خودداری از وادار کردن کودکان به خوردن غذا یا خوراندن اجباری غذا به آنان که سبب بی علاقگی بیشتر آنان به خوردن می گردد .
همچنین است تنبیه کردن آنان به علت بی اشتهایی و یا وادار کردن آنان به خوردن پس از یک ناراحتی روانی .
– در مواقع مقتضی به ورزش و تفریح پرداخته و از تمریناتی که موجب تعدیل کار دستگاه گوارش می شود استفاده نمائید.
بهتر است غذا را از رقیق ترین آن شروع کنیم و در خوردن آب افراط ننمائیم.
– محیطی که در آن غذا صرف می کنیم باید روشن ، تمیز و فاقد بوی نامطبوع باشد . اگر میز غذا را با دسته گلی بیارائیم و نیز محل آن طوری باشد که منظرۀ خوش آیندی داشته باشد در هضم غذا کمک مؤثری می نماید.