سلول های درون بافت استخوانی از استئوسیتها، استئوبلاستها و استئوکلاستها تشکیل شده اند که هر یک در مورد هریک در ادامه مطلب توضیح داده شده.
استئوسیت ها (Osteocyte):
این سلول ها ستارهای شکلاند و دو هسته بیضی و پر از کروماتین دارند. در پیرامون هر استئوسیت، خودلاکونا هست. برای جلوگیری از مرگ سلولی، استئوسیتها توسط زواید بسیار ظریف سیتوپلاسمی به یکدیگر مرتبط هستند. استئوسیتهایی که در نواحی عمیق یا پیر بافت استخوانی قرار دارند دارای شبکه آندوپلاسمی ناصاف و دستگاه گلژی کمتری هستند. تا زمانی که صدمهای به استخوان وارد نشود، استئوسیتها تقسیم نمیشود. با ایجاد ضایعه در استخوان، تقسیمات سلولها آغاز میشود. تعدادی از آنها به صورت استئوبلاست، ماده زمینهای بیشکل را میسازند و خود به استئوسیت تبدیل میشوند، برخی دیگر به صورت سلولهای اجدادی استخوان باقی میماند.
استئوبلاست ها (osteoblast):
سلول هایی چند ضلعی با آنزیم فسفاتاز قلیایی فراوان و هستهای که در خارج از مرکز سلول قرار دارد. این سلولها در محلی که فعالیت سازندگی زیاد است فراواناند و دارای شبکه آندوپلاسمی ناصاف و دستگاه گلژی هستند. این دو نشان دهنده فعالیتهای ترشحیاند. به همین دلیل حبابهای ترشحی بسیاری در این سلولها دیده میشود. هنگام فعالیت، تعدادی از استئوبلاستها به صورت سلولهای اجدادی استخوان ذخیره میشود.
اینها با وجود آنزیم فسفاتاز قلیایی، قادرند ماده زمینهای بسازند و به همین دلیل سلولهای سازنده خوانده میشوند. هنگام فعالیت مکعبی شکل و بازوفیلی وهنگام استراحت، پهن و اسیدوفیلی هستند.
استئوکلاست ها (Osteoclast):
استئوکلاست ها از مونوسیت های خون تولید میشوند. استئوکلاستها مسئول تجزیه ماده زمینه استخوان در هنگام استخوان سازی هستند. نقش استئوکلاستها عکس استئوبلاستهاست به همین دلیل سلولهای مخرب نامیده میشوند. این سلولها ، ابتدا ماده زمینهای بیشکل و سپس کلاژن را تجزیه میکنند. استئوکلاست ها معمولا سلول هایی غولآسا با سیتوپلاسم وسیعا هستند، و تعداد ۶ تا ۵۰ هسته دارند.
استئوکلاستهای جوان تک هستهای بوده و در هنگام فعالیت بازوفیلی و هنگام استراحت اسیدوفیلی هستند. با وجود اسید فسفاتاز دراستئوکلاستها این سلولها میتوانند ماده زمینهای را تجزیه کنند. به علاوه هنگامی که میزان کلسیم خون به علت عمل هورمون تیروکسین و پاراتورمون کاهش مییابد، استئوکلاست کلسیم را از استخوان میگیرد و به جریان خون میفرستد. استئوکلاست ها نزدیک سطح استخوان از حفرهای از ماده استخوانی در حال تخریب قرار دارند.